Do napisania tego tekstu skłoniły mnie wydarzenia ostatnich tygodni, e-maile przepełnione nienawiścią oraz komentarze, jakie ukazały się w polskiej prasie. Nie wiem czy autorzy tych artykułów kiedykolwiek byli w RPA, czy po prostu dla sensacji przedrukowują artykuły napisane przez innych. Wszystkie, jakie znalazłam pełne są, w najlepszym wypadku, uogólnień i bzdurnych streotypów, które zamierzam obalić w tym artykule - pisze Mariola Pawełczyk z Durbanu.

Stereotyp nr 1: W RPA żyją czarni ( większość ) i biali ( mniejszość )

Społeczeństwo RPA jest dużo bardziej zróżnicowane. Czarni mieszkańcy stanowią ok 79% i reprezentują różne grupy etniczne, takie jak: Zulu, Xhosa, Ndebele, Tswana, Pedi, Sotho i Swazi, biali mieszkańcy to ok 10 %, kolorowi to następne 9 % a reszta to grupa zakwalifikowana jako Hindusi/Azjaci. Wszystkie te grupy mają odrębny język, kulturę i często religię. Żyją tutaj razem chrześcijanie, wyznawcy hindu, muzułmanie, żydzi w absolutnej zgodzie, a incydenty na tle religijnym należą do absolutnej rzadkości. Ustawowo, każda grupa religijna ma prawo do obchodzenia swoich świąt religijnych i konstytucja gwarantuje dzień wolny od pracy. Wiem, że z polskiej perspetywy wszyscy, którzy nie mają białej skóry to czarni, jednak te grupy etniczne wyraźnie demonstrują swoją odrębność, co nie znaczy, że się izolują od reszty społeczeństwa. W RPA jest 11 oficjalnych języków, w szkołach uczy się po angielsku, drugim językiem jest afrikaans, jest też trzeci język lokalnej grupy etnicznej, w zależności od części kraju.

Stereotyp nr 2: Wszycy biali w RPA to afrykanerzy.

W RPA tylko 59,1% rodzin używa afrikaans jako języka domowego, 39,3 % mówi w domu po angielsku, a reszta używa innego języka, jak na przykład w mojej rodzinie, gdzie mówi się po polsku.

W tym punkcie chciałabym nawiązać do e maila po polsku, który został wysłany do mnie i do mojej córki, nawiązujący rzekomo do artykułu byłej afrykanerskiej dziennikarki Adriany Stujit. W e-mailu, przesączonym nienawiścią, wspomniano, że milion afrykanerów żyje na granicy ubóstwa i potrzebuje pomocy ze strony państwa. Zróbmy więc kalkulację matematyczną: białych jest ok 5 milionów, z czego 60 % to afrykanerzy, czyli 3 miliony. Jeśli 1 milion żyje na granicy ubóstwa, to znaczy że jest to co trzecia "afrikaans" osoba, którą znam. Bzdura !!! Owszem, widzi się w miastach, a szczególnie w Pretorii, żebrzących białych, co byłoby ewenementem 15 lat temu, ale ich twarze nie pozostawiają cienia wątpliwości dlaczego wylądowali na ulicy. Wierzę,że są białe rodziny żyjące w biedzie, tak jak w każdym społeczeństwie, gdzie mamy i ubóstwo i dostatek. Nie wiem kto napisał ten e-mail, bo sprawdziłam wszystko co było w internecie zamieszczone przez Adrianę Stujit i nie udało mi się znaleźć oryginalnej wersji tego e-maila.

Stereotyp nr 3: Bogaci biali i biedni Murzyni

Ten stereotyp przewijający się przez polską prasę jakby zaprzecza temu co napisałam powyżej. Podczas gdy pani Stujit płacze nad milionem afrykanerów żyjacych na granicy nędzy, Polacy ciągle postrzegają RPA jako kraj gdzie biali pławią się w bogactwie a czarni nie mają co jeść.

W ciągu ostatnich 15 lat sytuacja zmieniła sie diametralnie, akcja afrimatywna rządu ( wyrównówanie szans) oraz edukacja spowodowały powstanie całkiem pokaźnej czarnej klasy średniej, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich, jak Johannesburg, Capetown czy Durban.

O wiele wiecęj słyszy się i czyta o bogactwie czarnych biznesmenów czy przedstawicieli rządu, niż ich białych oponentów. Szczególnie w Johannesburgu, gdzie biznes jest najprężniejszy, w super drogich samochodach zwykle nie siedzą biali, a w najdroższych sklepach zakupy robią raczej czarne elegantki.

Stereotyp nr 4: Wspólne imprezy białych i czarnych należą do rzadkości

Te słowa do dokładny cytat z podpisu pod zdjęciem z artykułu o RPA. Nie mówimy tutaj o spotkaniach domowych, ale o oficjalnych imprezach sportowych czy kulturalnych. Skąd autor wymyślił tę bzdurę, chyba się nigdy nie dowiem. Wszystkie imprezy oficjalne są otwarte dla każdego i w zdecydowanej wiekszości tych inicjatyw biorą udział się ludzie wszystkich ras.

Do integracji kulturowej tak zróżnicowanego spoÅ‚eczeÅ„stwa potrzeba lat,i jest wiele problemów z tym zwiÄ…zanych. Sprawy idÄ… jednak w dobrym kierunku, mamy coraz wiÄ™cej biaÅ‚ych grajÄ…cych w piÅ‚kÄ™ nożnÄ… i czarnych grajÄ…cych w rugby czy cricket. Jest wiele inicjatyw, których celem jest zainteresowanie czarnej mÅ‚odzieży sportami czy hobby, które z powodu tradycji czy wzglÄ™dów ekonomicznych byÅ‚y dla nich niedostÄ™pne. Jesli chodzi o kulturÄ™ i sztukÄ™ to zawsze byÅ‚y one pÅ‚aszczyznÄ… porozumienia ludzi różnych ras, niezależnie od ich statusu spoÅ‚ecznego, nawet za czasów apartheidu. TÄ™ integracjÄ™ szczególnie dobrze widać wsród mÅ‚odszej generacji, wychowanej już po upadku apartheidu. ChodzÄ… do tych samych szkół, klubów czy restauracji. Wiele ich Å‚Ä…czy, jednak szanujÄ… swojÄ… odrÄ™bność kulturowÄ…. Jakiekolwiek zachowania czy komentarze o zabarwieniu rasistowskim, naprawdÄ™ nie sÄ… "cool”.

Stereotyp nr 5: Czarni zabijają białych

Przestępczość to temat bardzo bolesny i kontrowersyjny. W e-mailu, który wspomniałam, napisano, że czarni zabijają białych nie dla rzeczy materialnych, ale z nienawiści. Sugerowano , że to przestępstwa na tle politycznym. Być może gdzieś coś takiego się przydarzyło, ale przypadki takie należą do zdecydowanej rzadkości.

Ofiarami przestępczości, o zastraszających rozmiarach, padają w RPA wszyscy członkowie społeczeństwa. Na 10 morderstw, 9 popełnianych jest w Townships ( czarnych, biednych dzielnicach), a ofiarami są zwykle biedni ludzie Często ktoś traci życie dla tych marnych paru groszy czy dla pozyskania telefonu komórkowego Myślę, że 15 lat temu, po cichu, niektórzy myśleli o napadach na białych jako rodzaju dziejowej sprawiedliwości. Szybko jednak przekonali się, że ten problem dotyczy nas wszystkich, białych, czarnych, hindusów, kobiet, meżczyzn, bogatych i biednych. To kryminalisci napadają na niewinnych ludzi i nikt nie wymierza tutaj nikomu sprawiedliwości. W 2007, Lucky Dube, czarnoskóry artysta reggć, uwielbiany przez tłumy, został zastrzelony w jednej z dzielnic Johannesburga. Mordercy chcieli jego samochód. Śmierć Dube była wielkim szokiem dla społeczeństwa i uzmysłowiła wielu ludziom, że przestępczość w RPA to problem wszystkich mieszkańców kraju.

Nie wydajemy 40 % dochodów na security, jak to sugerowano w e mailu. Mamy płoty, alarmy i zamki w drzwiach, nie ufamy obcym, nie chodzimy po zmroku po większości ulic. Nie boimy się czarnych, boimy się kryminalistów. Nie żyjemy w ciągłym strachu czy atmosferze zagrożenia, musimy być jednak znacznie bardziej uważni. Policja jest opłacana marnie i skorumpowana a rząd jakoś udaje, że nie ma problemu. Ostatnio dużo mówi się o zwiekszeniu uprawnień policjantów w walce z kryminalistami. Miejmy nadzieję, że wprowadzenie ich w życie zapewni wieksze bezpieczeństwo zwykłym obywatelom, jak i samym policjantom.

To wysoka przestępczość i strach przed tragedią, są powodem decyzji o emigracji dla wielu ludzi. Myśle, że z tego samego powodu wielu czarnych obywateli RPA też by chciało opuscić kraj, tylko nie bardzo mają gdzie jechać. Wszak mają teraz wolność, więc azyl polityczny nie wchodzi w rachubę. I tu dochodzimy do gorącego tematu ostatnich miesięcy: Brandon Huntley, pierwszy biały obywatel RPA, który otrzymał stały pobyt w Kanadzie, jako ofiara prześladowań w RPA. No cóż, nie będę podważać jego historii o siedmiu napadach, jakich podobno padł ofiarą, ale to, że go lżono na ulicach Capetown to już kompletna bzdura. Mieszkam w Durbanie, jeżdzę dużo po kraju, w Kapsztadzie byłam wielokrotnie. Nigdy, w żadnym miejscu w RPA nie zostałam nazwana żadnymi wyzwiskami i nie znam jednej osoby, której się to przydarzyło. Kapsztad jest głównie zamieszkały przez kolorowych i białych, a czarni mieszkańcy to głównie ciężko pracujacy emigranci z mniej zamożnych krajów afrykańskich. Gdzie Huntley znalazł tych czarnych co go ciągle napadali i wyzywali, nie mam pojęcia. Myślę, że Brandon Huntley to sprytny oportunista, który musiał szybko znaleźć jakiś powód aby zalegalizować swój pobyt w Kanadzie. Udało się. Jedyny pozytywny aspekt tej całej sytuacji to, że rząd RPA nagle zobaczył, że rasizm i prześladowanie może mieć inne oblicze i oni, dawni bojownicy o wyzwolenie, nie zawsze będą mieli niekończący się kredyt zaufania ze strony świata. Paradoksalnie zostali oskarżeni o to samo przeciw czemu walczyli. Czy historia jest prawdziwa czy nie, to już inna sprawa.

Dwa tygodnie temu byłam w Kapsztadzie aby odwiedzić córkę Joasię, która studiuje tam sztuki piękne. Joasia poprosiła mnie o pomoc w zrealizowaniu uniwersyteckiego projektu, który miał się odbyć na ulicach Kapsztadu, w miejscu, gdzie niewielu białych się zapuszcza. Pojechaliśmy do centrum, studenci rozłożyli wielki, długi biały papier na deptaku i prosili przechodniów o napisanie skąd są. Jest tam niewielki rynek i miejsce gdzie wielu legalnych i nielegalnych mieszkanców robi zakupy. Ja robiłam zdjęcia. Efekt przeszedł nasze oczekiwania, ludzie gromadzili się wokół kilkumetrowego pasa papieru i z ochotą pisali skąd przyjechali do tej ziemii obiecanej. Kiedy po pół godzinie ochroniarze próbowali przerwać ten happening, cały tłum krzyczał aby zostawić studentów w spokoju. Ludzie byli mili, otwarci, chętni do współpracy.

Ludzie emigrują do innych krajów, to prawda. Wielu z nich też wraca, o czym zwolennicy katastroficznych teorii wolą nie wspominać. Myślę, że jest to kraj wielkich możliwości, bogaty w potenciał ludzki i ekonomiczny. Nigdzie transformacja kulturowa i polityczna nie jest łatwa i potrzebny jest czas i dobre zarządzanie. Co do tego drugiego, mam wiele wątpliwości. Teraz wszyscy czekamy na 2010 World Cup i wierzymy, że będzie to wielki sukces, pomimo kassandrycznych przepowiedni malkontentów. Stadiony już stoją i przygotowania są w toku...

Tekst i zdjęcie: Mariola Pawełczyk, Durban, Republika Południowej Afryki, 14 października 2009 r.

Source: PAP