NewYorkPolonia >> Artyku艂
35 rocznica Pomostu Prawdy

Plakat
Data wstawienia: 19 kwietnia, 2011

W tym roku mija 35 rocznica powstania "Pomostu Prawdy", organizacji powsta艂ej pocz膮tkowo przy Rozg艂o艣ni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium. Organizacja zajmowa艂a si臋 tworzeniem siatki przerzutu literatury i wydawnictw polskich obj臋tych cenzur膮 PRL i wydawanych za granic膮 - pisze Jacek Kowalski, aktywny uczestnik tych dzia艂a艅.

Siatk膮 t膮 kierowa艂 w latach 1976-1982 redaktor Tadeusz Podg贸rski, prowadz膮cy w RWE audycj臋 robotnicz膮, „Robotnicze Sprawy“. Po przej艣ciu na emerytur臋 funkcj臋 t臋 obj膮艂 po nim Jacek Kowalski, przewodnicz膮cy Komitetu G艂贸wnego Polskiej Partii Socjalistycznej w Niemczech.

Akcja wydawania ksi膮偶ek zakazanych w Kraju by艂a finansowana przez Kongres Stan贸w Zjednoczonych i cz臋艣ciowo przez „Polish-American Labor Council“ z siedzib膮 w Chicago.

Jan Chodakowski, architekt z zawodu, syn polskiego lotnika i uczestnika bitwy o Angli臋 za艂o偶y艂 w Londynie wydawnictwo „Polonia Book Fund Ltd“. Tym samym architekt stal si臋 wydawc膮 i ca艂kowicie po艣wieci艂 si臋 dzia艂alno艣ci edytorskiej. W Londynie ukaza艂o si臋 35 zeszyt贸w „Pulsu“ oraz ponad 40 tom贸w suplementu do kwartalnika. W oficynie ukaza艂o si臋 tak偶e ponad 70 tytu艂贸w autor贸w zakazanych w PRL. Wymieni臋 tu tylko kilku: Leszek Ko艂akowski, Aleksander Wat,Zbigniew Brzezi艅ski, S艂awomir Mro偶ek, Stefan Kisielewski i Adam Cio艂kosz.

Do kraju ksi膮偶ki przerzucane by艂y r贸偶nymi kana艂ami. Poprzez osoby prywatne, przedstawicieli r贸偶nych organizacji zachodnich odwiedzaj膮cych Polsk臋 i po wprowadzeniu w Kraju stanu wojennego w paczkach z 偶ywno艣ci膮, wysy艂anych dla cierpi膮cej ludno艣ci w Polsce. Centralnymi „sk艂adnicami“ wydawnictw by艂y: piwnica W艂odzimierza Sznarbachowskiego, redaktora sekcji polskiej RWE i emigracyjnego pisarza, przy Hompeschstrasse w Monachium i piwnice Jacka Kowalskiego pod Augsburgiem. Ksi膮偶ki przywodzono ci臋偶ar贸wkami do wymienionych sk艂adnic i wydawano osobom zgadzaj膮cym si臋 na ich transport do Polski i innych pa艅stw bloku sowieckiego, bo poza wydawnictwami w j臋zyku polskim otrzymywano te偶 pozycje w j臋zyku rosyjskim, czeskim i rumu艅skim. Najwi臋ksz膮 trudno艣膰 stanowi艂 przerzut do Zwi膮zku Sowieckiego. Pomimo to uda艂o si臋 przerzuci膰 do ZSRR ponad 25 tysi臋cy ksi膮偶ek, najcz臋艣ciej w formacie tzw.“miniaturek“ wielko艣ci paczki papierosowa i grubo艣ci oko艂o jednego centymetra. Miniaturki by艂y po dotarciu do celu powiekszane i powielane w normalnym wymiarze ksi膮偶ek. Do Polski przerzucono ponad dwa miliony miniatur.

Do Kraju przerzucano te偶 miesi臋cznik, wydawany przez Mirka Chojeckiego w Pary偶u – “Kontakt”. Pod koniec lat osiemdziesi膮tych “Kontakt” wysy艂any by艂 bezpo艣rednio na adresy odbiorc贸w w Kraju, wed艂ug listy przekazanej z Pary偶a przez Mirka Chojeckiego. “Kontakt” wysy艂ano z r贸偶nych miejscowo艣ci w Niemczech na krajowe adresy odbiorc贸w, kt贸rzy potwierdzali ich odbi贸r przez wysy艂anie kartek pocztowych na adres nadawcy z Niemiec.

Na li艣cie przerzucanych wydawnictw znajdowa艂a si臋 te偶 naturalnie paryska “Kultura”, wydawana przez Jerzego Giedroycia w Maisons-Lafitte pod Pary偶em. “Kultura” trafia艂a do Kraju w normalnym formacie i jako miniaturki.

Ca艂a akcja trwa艂a do roku 1981. Musz臋 tu doda膰, 偶e opr贸cz przerzutu wydawnictw zajmowano si臋 tak偶e organizacj膮 trnsportu sprz臋tu poligraficznego i papieru, co by艂o o wiele trudniejsze ni偶 przerzut “bibu艂y”. Tu du偶膮 pomoc膮 by艂y transporty organizowane przez r贸偶ne firmy zachodnie i transporty zachodnich zwiazk贸w zawodowych do Polski, w szczeg贸lnosci francuzkiej CFDT.

Kurierami by艂a niezliczona armia ludzi dobrej woli. Na szczeg贸lne wyr贸偶nienie zas艂uguje tu major Zbigniew-Makush Woronicz, pseudonim “Nied藕wied藕”, oficer wywiadu przed wojn膮 i oficer wywiadu AK w czasie okupacji. Swoim fiatem 126p przewi贸z艂 do Polski 8 transport贸w, korzystaj膮c z “uk艂ad贸w” na przej艣ciu granicznym w Cieszynie. Wszystkie wydawnictwa dotar艂y w ca艂o艣ci do odbiorc贸w w Kraju.

Tekst i zdj臋cia: Jacek Kowalski, Niemcy, 4 kwietnia 2011 r.


殴r贸d艂o: PAP
Martin Transports International
CalPolonia
AzPolonia